Saarland is groot in groen
Met een oppervlakte van onze provincie Drenthe staat Saarland te boek als kleine Duitse deelstaat. Het Bundesland in het zuidwesten, grenzend aan Frankrijk en Luxemburg, maakt echter een grote ontwikkeling door. Waar eeuwen de belangen van staalindustrie en steenkolenmijnen vooropstonden, wordt nu groen gedacht. Het is de aangename conclusie van een werkweekje vol natuurbeleving en duurzaam denken en doen.
Saarbrücken en omgeving worden vanuit de Randstad bereikt met de internationale trein. Een passende keuze voor deze groene toer door Saarland, al maakt de vertraging op zowel de heen- als de terugreis chagrijnig. Daar staat tegenover dat we, gerekend naar de maatstaven van de ANWB, met onze benzineauto anders zo’n 180 kilo CO2 hadden uitgestoten. Bovendien zouden we de aandoenlijke twist hebben gemist tussen een echtpaar op leeftijd en een alleenstaande vrouw rond een gereserveerde plek in Wagen 38. Het conflict tussen Frankfurt en Mannheim wordt uiteindelijk beslecht door treinpersoneel, maar pas nadat de vrouw van het stel bij haar rivale op schoot is gekropen, die dat bijzondere bezoek trouwens stoïcijns toelaat.
Duurzaamheid in het bio-hotel
Met dat beeld voor ogen rollen we onze koffers korte tijd later naar onze eerste groene bestemming in Saarbrücken. Bio-hotel Madeleine, pal naast de Johanneskirche uit 1898, blijkt passend in het duurzame plaatje van de eerste fair trade stad van Duitsland. In deze accommodatie wordt alles ‘uit liefde voor het milieu’ gedaan, lezen we in een brochure, en dat betekent in dit geval van wc-papier, echte groene stroom, duurzame afvalscheiding tot een ontbijt met uitsluitend regionale producten van idem leveranciers.
Die Grüne Welle vind je overal in Saarbrücken, in alle mogelijke vormen, zo leert een gegidste wandeling. Duurzaamheid is voor steeds meer (jonge) ondernemers een echt issue, langs de rivier de Saar staan inmiddels 10.000 bomen en de gemeente telt 73 openbare parken. En dat alles in een stad, die qua inwonertal gelijke tred houdt met Breda (184.000), maar in grootte vergelijkbaar is met Amsterdam (167 km2).
Maar voor het echte groene doen kijkt Saarbrücken niet naar Nederland, maar naar de Franse zusterstad Nantes. Daar wordt duurzaamheid, stelt onze gids, niet alleen beleden maar vooral in de praktijk gebracht. En die handen-uit-de-mouwen-aanpak is in de Duitse gemeente vertaald in een project met twintig doelen, waaronder geen armoede, betaalbare en schone energie, gendergelijkheid en klimaatbescherming.
De universiteitsstad kent een aangename dynamiek, vooral op en rond de vele pleinen. Terrassen zijn er te over; restaurants lokken met binnen- en buitenlandse lekkernijen, tot uit Georgië en Japan aan toe. Een tip: onderbreek je wandeling door de binnenstad voor een ambachtelijk bereid ijsje bij Henry’s Eismanufaktur. De zaak in de Kappenstraße laat zich gemakkelijk vinden, er staat steevast een lange rij voor het café annex ijssalon.
Bijen en orchideeën in de Bliesgau
Na de korte kennismaking met de hoofdstad van Saarland trekken we de volgende ochtend naar het oosten. Op de grens met Rijnland-Palts duiken we de natuur in van de Bliesgau, een van de zestien Unesco-biosfeerreservaten van Duitsland. In het heuvelachtige gebied zo groot als de provincie Overijssel wordt het ecosysteem zodanig beschermd, dat bijzondere flora en fauna alle kans tot ontwikkeling krijgt. Imker Jan Flieger in Bliesmengen-Bolchen is er maar wat in zijn element. Hij toont in het weiland achter zijn huis zijn acht bijenvolken, die zich vandaag helaas lastig laten benaderen vanwege de behoorlijke wind. Een rode wouw pakt die luchtstroom echter lekker mee om boven ons gracieus cirkels te maken. Andere exemplaren op de (rode) lijst van bedreigde diersoorten, zoals de hazelmuis en de vleermuis, houden zich helaas voor ons verscholen.
Flieger zou geen imker zijn als hij niet enthousiast zou vertellen over het houden van bijen. Al zijn inspanningen leveren hem in een topjaar per volk 30 kilo honing op, die hij met zijn vrouw vanuit een houten gebouwtje achter hun woning verkoopt. Wat 2021 betreft, dat jaar zou hij het liefst vergeten. Vanwege het natte voorjaar bleef de opbrengst beperkt tot 10 kilo. “Bij regen vliegen bijen niet uit en worden bloeiende bloemen niet bezocht.” Want dat laatste is nog een voorname reden om de Bliesgau te bezoeken: het is Duitslands land van de orchidee. In de vroege zomer vind je er bijna de helft van alle orchideeënsoorten, die je in ons buurland kunt vinden.
Wildernis aan de stadsgrens
Groen van een heel andere orde treffen we de volgende dag aan tegen de stadsgrens van Saarbrücken. Sinds 1997 krijgt een bosgebied van meer dan 1000 hectare alle ruimte om zich eigenstandig te ontwikkelen tot oerbos. Omgevallen bomen blijven liggen, uitgespoelde paden worden niet meer recht getrokken; kortom, zie hier de nieuwe wildernis.
De rangers Frank Grütz en Karl Hermann van de Naturwacht Saarland zijn de aangewezen personen om ons een blik te gunnen in dit Urwald vor den Toren der Stadt, dit oerbos op slechts vijf kilometer van de binnenstad van Saarbrücken. Maar het is meer dan een wandeling alleen; onze groene leiders willen vooral dat we kijken, luisteren, ervaren. Door diep gebladerte en over geknakte bomen, hier ga je bij voorkeur van de gebaande paden af, komen we bij een doods deel waar bomen het hebben afgelegd tegen de boktor. Frank en Karl zijn er niet blij mee, maar weten wel de oplossing. Laten zoals het is. Na een catastrofe volgt nieuw leven, stellen de twee, de natuur weet dat op te lossen. Nature doesn’t need us, we need nature. En zo ontstaat, over heeeeeel veel jaren, een nieuwe wildernis.
Op een stil moment leggen we Karl toch maar even een prangende vraag voor: hoe is het om hier te lopen, zonder uiteindelijk te weten hoe dat ideale bos van de toekomst er dan uitziet? Hij trekt de vergelijking met de geboorte van een kind. “Je helpt het opgroeien, maar op een gegeven moment moet hij of zij het zelf doen. Inderdaad, ook in dit geval is het een kwestie van loslaten.”
Je zult begrijpen dat we hier niet met groenpolitie hebben te maken, de twee spreken in bijna spirituele zin over dit aardse paradijs. We krijgen het advies om eens bomen te omarmen, of er eens een tijdje ruggelings tegenaan te gaan staan, om weer in contact te komen met de natuur. Vergroten van groen bewustzijn is ook het doel van hun activiteiten met schoolkinderen, die ze in de openlucht laten slapen, zonder mobieltjes of horloges. Dat – én de nachtelijke wandeling zonder verlichting – moet hen weer reconnecten met de natuur en het bos, stellen beide rangers.
Varen in een dode bocht vol leven
Om de blik op al dit groen in dit deel van Duitsland te voltooien, gaan we in Schoden het water op. Met Kanu-Saarfari glijden we in onze kano over een dode bocht van de Saar, die door de aanleg van een kanaal met waterenergiecentrale en sluis niet langer wordt bevaren door scheepvaart. De zeven kilometer zijn nu het domein van vaartoeristen. De recreanten hopen er bevers of ijsvogels te ontdekken, die hier dankzij de permanente aanvoer van vers water uit de rivier – via genoemde centrale – een genoeglijk leventje kunnen leiden. IJsvogels laten zich vanuit ons drijvend vervoermiddel wel spotten, de bever houdt zich verborgen. Daarentegen zien we tegen de achtergrond van heuvels vol druivenstokken veel aalscholvers en de nodige reigers. Omdat we behoorlijk ons best doen, kunnen we na anderhalf uur weer aanleggen.
Voldaan van de kanotocht, maar vooral blijmoedig van alle duurzame inspanningen om ons heen, landen we even later op het terras van Weinhotel Restaurant Klostermühle in Ockfen. Een gepaste plek om bij een glas Riesling Spätlese halbtrocken van het plaatselijke wijnhuis Otto Minn dit werkweekje eens door te nemen. Na eeuwen te hebben geleund op zware industrie lijkt Saarland zich in no time te transformeren tot een aangename vakantieregio.
Het voormalige hoogovencomplex Völklinger Hütte in Völklingen is als Unesco-wereldcultuurerfgoed al een toeristische trekker van formaat en ook het boomtoppenpad Saarschleife bij Mettlach is inmiddels uitgegroeid tot een topper in binnen- en buitenland. Gevoegd bij alle andere groene initiatieven toont Saarland hoe een kleine deelstaat groot kan zijn.
Zoek hier je overnachting in biosfeerreservaat Bliesgau
Ook biohotel Madeleine ontdekken?
Neem eens de trein naar Duitsland
Vakantiehuisje boeken in de natuur van Saarland?