Zo mooi? Ja, dat is verrassend Waterland

Madeleine van de Wouw - 17 juli 2014 - Nederland

3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Artikelindex

Ik ga een weekendje proeven van het Hollandse landschap. Van water, van cultuur, van culinaire hoogstandjes en van geschiedenis. Net boven Amsterdam ligt Waterland. Een gemeente zo verrassend, dat ik er al snel achter kom dat een weekend simpelweg niet genoeg is. Hoe mooi kan Nederland zijn...

Waterland bestaat uit een aantal kernen, waaronder Monnickendam, Broek in Waterland en het voormalige eiland Marken, dat sinds 1957 via een dijk verbonden is aan het vasteland.
Mijn ontdekkingsreis door Waterland begint in Monnickendam. Hoog boven de huizen uit torent de Sint Nicolaaskerk. Een tweede niet te missen markeringspunt is de Speeltoren, de eerste verrassing tijdens deze trip. Want in de Speeltoren bevindt zich, naast het Waterlandmuseum, namelijk het oudste nog bespeelbare carillon van Nederland. Op gezette tijden klinken de klanken door de historische straten van Monnickendam. Maar nu even niet, want het carillon is stuk en wordt gerepareerd. Geen nood, op een televisiescherm kunnen we de schitterend valse klanken prima horen. "Dat het carillon vals is komt omdat men in 1596, toen de klokken werden gemaakt, deze na het gieten nog niet konden stemmen.In 1643 werd een methode gevonden om dit wel te doen, maar toen had Monnickendam geen geld om de klokken eruit te halen en om te smelten. Dus hangt het hier nog steeds werkend en vals te zijn",legt Frans, vrijwilliger van het museum en voorheen conservator van het Tropenmuseum, uit.

Van hoogtepunt naar theetuin

Natuurlijk is het carillon een letterlijk hoogtepunt, maar ook de verschillende, deels interactieve, exposities in het museum mag je zeker niet overslaan. Je leert en ziet hoe Waterland en de dorpen zich in de loop van de eeuwen ontwikkelde. Verrassend: het museum wordt helemaal gerund door vrijwilligers die op professionele wijze de tentoonstellingen hebben opgebouwd. Gewapend met kennis verlaten we het museum voor onze afspraak met Koert Kraak, de gids die ons door de binnenstad van Monnickendam zal loodsen. Hij vergast ons op feitjes en verhalen over het Waeggebouw, de nog in gebruik zijnde palingrokerij, de sluizen en de vroegere Joodse synagoge. Deze gids van het Stadsgilde blijkt een wandelende bron van weetjes over historische gebeurtenissen. Verrassing: op het moment dat ik me afvraag hoe de huizen er áchter de gevels uitzien gaat een deur open. Gids en bewoner begroeten elkaar (in Monnickendam lijkt iedereen elkaar te kennen) en vervolgens wordt ons hele groepje uitgenodigd om dat kijkje achter de gevel te nemen en hebben we vanuit de tuin een andere blik op de Speeltoren.Tot slot brengt Koert ons naar Het Weeshuis, waar nu geen wezen meer wonen. Nu zijn hier dagelijks mensen met een beperking druk bezig om de leukste dingen te maken in het glasatelier, of de lekkerste hapjes te bereiden in de keuken van het restaurant. We duiken de tuin in en genieten aan het water van een prima verzorgde High Tea, waarbij ook met mijn glutenvrije dieet rekening is gehouden.

Over het water naar Marken

Al is Marken met een dijk verbonden met het vasteland, de leukste manier om dit historische dorp te bezoeken is over het water, op een net zo historisch zeilschip. We stappen dan ook aan boord van de Zuiderzee. Links van ons zien we Volendam, maar 'Volendam' zeggen in Waterland is een beetje als vloeken in de kerk. Dat begrepen we al een beetje tijdens de rondwandeling en zullen het later ook merken als we de molen bezoeken, die op de grens met Volendam ligt. Maar nu eerst Marken. Waar we aanmeren, afscheid nemen van Pilou en Arnold, eigenaren van de 'Zuiderzee' en kennismaken met Trijntje. Deze rasechte Markense is geboren bij 'Het Paard', zoals de vuurtoren van Marken genoemd wordt en wacht ons op op de kade, gekleed in Markerklederdracht. Toeristen die maar al te graag een foto van haar maken zwermen om haar heen. Wandelend door de steegjes en straatjes, met de huizen op palen en waar kleur en sfeer van vroeger voor het oprapen liggen, bereiken we onze eerste stop, het Marker Museum. Een film leert ons hier alles over de geschiedenis, de watersnoodramp en de zo typische klederdracht. Verrassing: het museum, gehuisvest in een aantal met elkaar verbonden woningen, heeft elk jaar een andere collectie. Voor we via het asfalt Marken verlaten, strijken we nog even neer bij Hotel & Restaurant Hof van Marken voor verrassende hapjes en drankjes.

01/13

Op een houtje? Ja en nee.

Of je nu van wijn houdt of niet (ik) een wijnproeverij bij Suyderwou’s wijnloods in Zuiderwoude is verrassend leuk en interessant. Ook al neem je geen slok (wat ik overigens toch deed), het is boeiend om op 'eigen houtje' wijn te proeven of uitleg te krijgen van eigenaar Ben van Leeuwen. En op een zonnige dag als deze is het ook met een glaasje druivensap heerlijk relaxen op het terras achter de proeverij. Dat eigen houtje is overigens letterlijk: de proeverij van vijf glaasjes wijn worden op een houten plankje geserveerd. 'Wel links beginnen', bezweert Van Leeuwen.
Deze verrassende dag afsluiten kan natuurlijk het best op de plek waar we vanmorgen begonnen: Monnickendam. Bij Restaurant de Roef hoef je absoluut niet op een houtje te bijten en ook hier weer is prima rekening gehouden met mijn dieet. Na lang tafelen gaan we naar hotel Volendam (nee, ligt niet in Volendam), voor een Waterlands nachtje.

Volendam? Echt niet

Naast hotel Volendam ligt De Simonehoeve. Het kan niet missen: de grote klomp voor de deur geeft aan dat hier klompen worden gemaakt. Maar ook kaas, zo leren we van onze gids die gehuld is in Volendammer kostuum. "Ja, we zitten niet in Volendam, maar deze kostuums zijn wel het herkenbaarst", is het excuus. We krijgen ruim uitleg over het maken van kaas en klompen. Overigens is De Simonehoeve ook een perfecte plek voor als het wat slechter weer is. Er worden allerlei workshops georganiseerd en de HigTea moet een absolute topper zijn. Handig om te weten: je hoeft geen afspraak te maken voor een rondleiding.
Nog net niet in Volendam, al zouden ze dat in het toeristische stadje graag willen, bezoeken we de Katwouder of Kathammer molen. Busladingen toeristen schieten plaatjes van dit icoon aan de zuidelijke grens van Volendam. Bezoeken is op afspraak mogelijk. En die hebben we. Met molenaar Roel Boulengier die, tot groot malheur van wat wachtende toeristen, het hekje resoluut achter onze billen sluit. Nadat de molenaar ons alles heeft verteld over deze molen, die in 1895 werd verwoest door de bliksem en in 1896 werd herbouwd, mogen durfals, verrassing, de twee lange ladders op naar boven voor een kijkje in de kap. Ik durf. Niet van harte, en ik stap boven ook niet van de ladder af, maar het uitzicht, terwijl de wieken zoevend langs de ramen schieten, was de moeite waard.

Verrassend slot

Broek in Waterland heeft niets met een 'broek' te maken. Broek betekent simpelweg 'moersasland', horen we van gids Jan die we aan de rand van dit verrassend pittoreske dorp ontmoeten. En inderdaad, het dorp ligt midden in het moerasland. Dat Broek in Waterland vroeger een erg rijk stadje was kun je nog zien aan de vele, pastelkleurige huizen die rijksmonumenten zijn in het beschermde dorpsgezicht. Een van die monumenten is het 'Beroemde Huis'. Beroemd omdat het gebaseerd is op de leugen dat Napoleon hier zou zijn geweest. Beroemd ook vanwege de schitterende muurschilderingen die per ongeluk ontdekt werden bij het afbikken van vele lagen pleister. Verrassing: Jan heeft de sleutel van het Beroemde Huis en wij mogen naar binnen. De Broekse wandeling sluiten we af bij het Ateliercafé Elly Koot, aan de andere kant van de door de weg gescheiden dorpskern. De eigengemaakte taart en verrassende lunch is bepaald geen straf. Het 'Witte Bruggetje' is een handig markeringspunt voor de locatie van het Ateliercafé en tevens onze opstapplaats voor het fluisterbootje waarmee we terugvaren naar Monnickendam.
De anderhalf uur durende vaartocht gaat door Broek en Waterland en langs het moerrassige landschap waar koeien lodderig naar ons staren en de tijd bevroren lijkt. Ons eindpunt is de sluis van Monncikendam, die speciaal voor ons opengaat. Als we uitstappen wacht een verrassend slot van deze verrassende reis: het carillon van Monnickendam is gemaakt en begroet ons met valse tonen. Zoals het hoort.

Over Monnickendam:

Water in Waterland? Zeker in Monnickendam dat aan de Gouwzee ligt en maar liefst vier jachthavens heeft.
Monnickendam van monniken? Ja.In tegenstelling tot Marken was Monnickendam geen vissersdorp, maar werd hier de vis gerookt en verwerkt. Monniken uit Marken hielpen in de 13e en 14e eeuw mee om met dammen het water te keren dat deze pleisterplaats van de vissers bedreigde. Daarmee de huidige naam Monnickendam gevend.
Op eigen houtje door Monnickendam? Loop de gevelstenenroute, verkrijgbaar bij het VVV.
Lekkers? Bij bakker Kees Grutter heeft verrukkelijk gebak, zowel 'gewoon' als glutenvrij.
Tip: met de 'Waterlandbon' kun je overal in Waterland betalen.

Over Marken:

Bereikbaar? Het dorp is autovrij. Parkeren kan aan de rand op de grote parkeerplaats. Dit staat aangegeven.
Klederdracht? In dit dorp dragen nog zes vrouwen dagelijks de Marker klederdracht. Op bepaalde feestdagen hult zo ongeveer iedereen zich in deze op de mode van de 16e eeuw gebaseerde dracht. Typisch zijn de losse delen van de klederdracht die met spelden op elkaar bevestigd worden. De ronde vrouwenkap bestond vroeger uit wel 18 onderdelen.Die onderdelen spelden is puur praktisch: gemakkelijk te vervangen en te wassen. Aan de dracht kun je zien of iemand getrouwd of vrijgezel is. Daarnaast is er winter- en zomerkleding en kleding voor bijvoorbeeld kerstmis en trouwerijen. Aan de speciale rouwkleding is weer af te lezen in welk stadium van rouw iemand zich bevindt.

Over de Katwouder molen
Bezoeken? Dat kan van 1 april tot 31 oktober op afspraak met molenaar Dhr. R. Boulengier ( 06-2245 0948)

Over Broek in Waterland
Schoon? Ja. Dat is opvallend. "Schoon en proper" in ingebakken in de Broekse genen, zo horen we van gids Jan. Tot 1950 was het verplicht voor bewoners om de grasjes tussen de straattegels te verwijderen. Zelfs de waterputten werden van binnen bekleed met tegeltjes om de boel schoon te houden. Bezoek de kerk, waar een verzameling Delftsblauwe waterputtegels te zien is.