Lief en leed als kunstvorm
Ik voorzie vooralsnog geen enkel onheil, maar mocht mijn relatie op de klippen lopen, welke tastbare herinnering zou ik dan aan die breuk koppelen? Mijn racefiets, waartegen mijn geliefde het zo vaak moet afleggen? Gedragen onderbroeken, die tot haar onvrede niet altijd direct in de wasmand terechtkomen? Of het bureau in mijn werkkamer, waarop steevast wanorde heerst? Kortom, keuze te over om - zo nodig - ook een plekje te verwerven in het Museum of Broken Relationships in Zagreb.
Tientallen persoonlijke voorwerpen, alle met een bondige uitleg in Engels en Kroatisch, zorgen aan de Ćirilometodska ul. 2 voor een lach en een traan. Elk aandenken in de almaar groeiende verzameling vertelt een levensverhaal; soms schrijnend, soms intiem, soms hilarisch, vaak symbolisch. Van een ansichtkaart tot Action Man-figuurtje, van bijbels tot bh’s, van een dildo tot dansschoenen, van een frisbee tot fitnessapparaat, van handboeien tot haardroger, van korans tot kindertekeningen, van een sleutelhanger tot stiletto.
Het museum werd in 2006 geboren in de hoofden van Olinka Vištica en Dražen Grubišić. De jonge Kroatische kunstenaars besloten na een relatie van vier jaar met elkaar te breken, maar kwamen bij het verdelen van de gemeenschappelijke boedel op het idee één gezamenlijk item te bewaren. Het pluchen speeltje werd de basis van hun kunstproject, dat vandaag de dag in Zagreb en Los Angeles permanente expositieruimten heeft en tijdelijke installaties in landen all over the world. Als meest innovatieve en gedurfde museumproject in Europa werd het in 2010 onderscheiden met de EMYA Kenneth Hudson Award.
De dood en andere teleurstellingen
Dit museumbezoek laat vooral zien dat het inderdaad nog niet zo eenvoudig is: een relatie hebben en vooral houden. Wanden en vitrines vol gaat het om uiteengespatte liefdes en andere teleurstellingen, waarbij de dood nogal eens om de hoek komt kijken. Het parachutepak is van dat laatste een tastbaar voorbeeld. Een Finse beschrijft hoe haar man er zijn fatale sprong in maakte, op die manier ook een einde makend aan een liefdevol samenzijn van drie jaar. Weer andere huilmomenten slaan op verlies in de vorm van scheiding of ziekte. Een vrouw uit Heerlen heeft bijvoorbeeld een zakdoek ter beschikking gesteld aan de exhibitie. ,,Gekregen van mijn lieve schoonmoeder, toen zij alzheimer bleek te hebben. Deze zakdoek kreeg ik om mijn tranen te kunnen drogen.”
De paarse rubberen handschoenen vertellen ook een verdrietig verhaal, dit keer van een vrouw uit Seoel (Zuid-Korea). ,,Direct na ons trouwen gingen we naar het buitenland. Eenmaal terug in Korea trokken we in bij mijn schoonouders, onder meer om financiële redenen. Vanaf dag één was ik een gevangene om huishoudelijke taken te verrichten. Mijn eigen leven verdween langzaamaan en ik voelde me een machine, ontworpen om uitsluitend werk in huis te doen. Nu we eindelijk bij mijn schoonouders weg zijn, doneer ik het laatste paar rubberhandschoenen dat ik daar heb gebruikt als een symbool voor mijn huishoudelijke werk. Ik denk dat ik eindelijk weer een eigen leven kan leiden.”
Verdrietig is ook de geschiedenis van een Amsterdamse, opgetekend rond een waterflesje in de vorm van de Maagd Maria. ,,In de zomer van 88 trof ik mijn grote liefde. Hij kwam uit Peru en maakte tijdens zijn ontdekkingsreis per trein door Europa een tussenstop in Amsterdam. We ontmoetten elkaar in discotheek Zorba de Buddha. Later kwamen we elkaar bij toeval op straat weer tegen, hij is met me meegegaan en ongeveer twee maanden gebleven. Ineens was hij weg. Ik vond een vaarwelbriefje en deze fles. Die had hij, zo stond er, in zijn vaderland gekocht in de hoop een nieuwe liefde te ontdekken. Hij wist niet dat ik eens zijn tas had opengemaakt en een plastic tas vol van deze flessen had aangetroffen. Ik heb hem nooit meer gezien.”
Sommige uitingen in het museum zijn confronterend van aard, of wellicht is onthutsend een beter woord. Zoals de witte box met daarin een zelfgebouwde paarse vibrerende dildo, die een liefdesverhaal van een Weense vrouw vertelt tussen 2 september 2016 en 29 april 2017. ,,Ik was in het begin vreselijk verliefd op hem. maar ik raakte al snel door hem geïrriteerd. Ik weet niet wat te doen met een vibrerende replica van zijn piemel.” Welnu, dit museum maakt er wel ruimte voor vrij.
Overspel als bedankje...
Net als voor de spinningfiets, die model staat voor een relatie van veertien jaar van een stel in Nurmijärvi, in het zuiden van Finland. ,,De fiets was een kerstgeschenk voor haar”, schrijft de man. ,,Maar toen ik erachter kwam dat mijn liefhebbende vrouw veel meer bereed dan alleen de fitnessfiets, besloot ik van haar te scheiden. De fiets wilde ze niet meenemen, uiteindelijk heeft die achttien maanden buiten gestaan in afwachting van zijn definitieve bestemming. En er is toch geen betere plek dat dit museum? Op weg naar een betere toekomst :)”
En die heeft een 63-jarige vrouw uit Itterbeek inmiddels gevonden, getuige haar ontboezeming rond de very old red racing bike die haar man ooit toebehoorde en waarmee ze een samenzijn van zestien jaar van zich afschrijft. ,,Hij liet hem achter… voor mij. Die gammele racer. Hij had zelf een nieuwe gekocht, en voor deze was in zijn ‘nieuwe leven’ geen plaats meer. Ik keek ernaar, probeerde hem, kocht speciale pedalen en racete ermee door Pajottenland om de blues weg te jagen. Vorige week heb ik een nieuwe gekocht, met de gedachte, wat maakt het uit. Een zorgeloze eenling zoals ik heeft geen zin in dat oude wrak.”
En dat brengt me tot het vraagstuk, waarmee ik dit stuk begon. En ik heb een antwoord. Hoe mijn relatie ook mag eindigen, ik zou Olinka en Dražen vragen of ze ruimte willen bieden aan een papiertje. Het is de rekening van het café in Gouda, waar wij ons eerste afspraakje hadden, nu 35 jaar geleden.