Gozo, lustoord in de luwte

John de Graaff - 19 november 2021 - Malta

3.3333333333333 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Wie Malta doet, doet een dagje Gozo. Een halfuurtje overvaren, vervoer regelen en hupsakee, weer wat instagrammable momenten. Maar het kleine eiland in de Middellandse Zee verdient meer dan jachtigheid en kiekjesgekte. Een verhaal over een lustoord in de luwte.

Ghawdex, zoals de Gozitanen zelf zeggen, ligt te doezelen in de najaarszon, als we aanmeren in Mgarr. Natuurlijk, in een mediterraan havengebied is altijd wel beweging, maar van veel opwinding is geen sprake. Leven in de hoogste versnelling is hier kennelijk geen doelstelling en in dat streven zullen we de komende dagen sterk worden bevestigd. Zeg je Gozo, dan zeg je terugschakelen, onthaasten.

Dat is waarschijnlijk wel iets van de laatste tijd. De Feniciërs, Romeinen, Byzantijnen, Osmanen, Noormannen, Spanjaarden, Ridders van de Johannieterorde en Britten; allemaal zijn ze hier, op de grens van Europa en Noord-Afrika, heel erg aanwezig en bezig geweest. Aan die duizenden jaren van buitenlandse invloed is pas in september 1964 een einde gekomen, met de zelfstandigheid van Malta na twee eeuwen Engelse bemoeienis.

Toeristen in alle soorten en maten

Sindsdien heeft de eilandengroep een heel ander soort buitenlander leren kennen: de toerist. Tot corona roet in het eten gooide, was hun aantal opgelopen tot jaarlijks meer dan 2,3 miljoen. Volgens de meest recente cijfers draagt het toerisme al meer dan een kwart bij aan het bruto binnenlands product en biedt de toeristische sector werk aan ruim 55.000 mensen, zo’n 28 procent van het totale aantal banen op de archipel.

01/13

Die buitenlandse gasten zijn van een behoorlijke diversiteit, zo ontdekken we. Een greep: dikbuikige duikers uit Duitsland, die bij het bekende Dwejra Bay in de Blue Hole willen koekeloeren; een gezelschap zestigplussers bij de megalithische tempels van Ġgantija (ouder dan Stonehenge!); het groepje Italianen, dat luchtig gekleed op quads de stranden en grotten langs de grillige kust afstruint en de opvarenden van de Wind Surf uit Nassau, die een van de grootste zeilcruiseschepen ter wereld hebben uitgekozen om in alle luxe dit deel van de wereld te ontdekken.

Een betoverende basiliek

Als tegenhanger tref ik online nog een heerlijk sfeerverslag aan van Nederlandse kerkgangers, die Gozo hebben uitverkoren voor alle religieuze schatten. Is de auteur al lovend over het totale aanbod op het eiland, hij is lyrisch waar het de Ta’ Pinu betreft. En terecht: de Basiliek van het Nationale Heiligdom van de Heilige Maagd van Ta’ Pinu is een betoverend bouwsel, maar ligt ook nog eens prachtig solitair op een gortdroge vlakte, met de zee als achtergrond. Op het voorplein trekken monumentale mozaïeken de aandacht, bij de entree geldt dat voor de aankondiging dat je binnen dankzij gratis wifi een audiotour kunt maken. Niet voor niets behoort de kerk, samen met het eeuwenoude verdedigingsbolwerk in de hoofdplaats Victoria (de Citadel), tot de belangrijkste bezienswaardigheid van Gozo.

Beide hoogtepunten zien we trouwens bijna dagelijks in het voorbijgaan. Niet zo gek als je bedenkt dat we hele dagen rondbussen op een stuk grond dat nergens langer is dan vijftien kilometer en nergens breder dan zeven. Zo kom je uit bij de oppervlakte van Almelo, om maar een dwarsstraat te noemen. Die vergelijking met deze Oost-Nederlandse stad is eigenlijk niet eens zo vreemd, bedenk ik me nu, want ook hier is de spraak onnavolgbaar. Het Maltees is namelijk de enige Semitische taal met een Latijns letterschrift, ontstaan uit het Arabisch en gemixt met Italiaans en Siciliaans. Neem zoiets als jiddispjaċini, mument jekk joghġbok of wieħed u ghoxrin, en dan ben je nog niet verder dan ‘het spijt me’, ‘een moment alstublieft’ en ‘21’.

Philip ontmoet Meghan, of andersom

Lunzjata-vallei ©puuropreis — Lunzjata-vallei op Gozo ©puuropreis

Gelukkig is de voertaal Engels, anders zou de ontmoeting met bijvoorbeeld Philip Spiteri helemaal in de soep zijn gelopen. De eigenaar/spraakwaterval van restaurant, lounge- en wijnbar Ta’ Philip in de hoofdstraat van Għajnsielem gidst ons eerst door een kleine Lunzjata-vallei, die dankzij een opmerkelijk irrigatiesysteem het hele jaar door groente en fruit oplevert. Na een stop bij Puxulina, fish en seafood in Victoria, waar de nationale lekkernij lampuki en een enorme moot tonijn worden aangeschaft, laat hij in zijn trendy zaak zien wat er allemaal voor lekkers van kan worden gemaakt. De witte Juel uit 2020, lokaal geproduceerd met vermentino-druiven door het huis Ta’ Mena Wines, past er verrassend prettig bij.

Maar Philip zou Philip niet zijn, als hij ook niet uitgebreid zou stilstaan bij de vele facetten van zijn leven. Eén ervan is de ontmoeting met Meghan Markle, nu bekend als de hertogin van Sussex en echtgenote van de Britse prins Harry. Op zoek naar ‘puzzelstukjes uit haar leven’, haar betovergrootmoeder Mary is op Malta geboren, bezocht ze in 2015 onder meer zijn restaurant. Glimmend van trots toont hij het bewijs; een foto waar ze getweeën op poseren.

Picknick in de bossen

Lunchen in de vrije natuur op Gozo ©puuropreis

Van een heel andere orde is de ontmoeting met Anna uit de Oekraïne, een paar dagen later. Plotseling vinden we ons terug op gekleurde kussens op een blauw kleedje, op een beboste heuvel met zicht op de haven van Mgarr, cruiseschip Wind Surf en het eilandje Comino. Als toeriste ontdekte ze het eiland zeven jaar geleden, nu organiseert ze er picknicks in de vrije natuur. Tussen de bomen, waarin de lieftallige gastvrouw zelfs versieringen heeft opgehangen, prikken we op het gemak een ecologisch verantwoord vorkje mee. De topper is haar eigengebakken pastei van lampuki, de vissoort die vooral zwemt in de zeestraat tussen Malta en Sicilië.

Op de grens van twee continenten en op een kruispunt van aloude handelsroutes is Gozo voor meer avonturiers een magneet. Onze luxueuze uitvalsbasis, het vijfsterren Kempinski Hotel in San Lawrenz, is een mooi voorbeeld. Een receptioniste komt uit Nederland, enkele obers zijn geboren in voormalige Oostbloklanden en de masseuse heeft Indiase roots. Gelukkig beheerst ze de traditionele massagetechnieken van thuis nog als geen ander en zet ze me na een uurtje als herboren af aan de borreltafel.

Het zijn zulke warme ontmoetingen die Gozo voor mij extra aantrekkelijk maken. Natuurlijk, na een kleine week rondrijden herken je in de haven de bootsman, die je heeft overgevaren naar het zustereiland Comino voor een ongekende snorkelervaring in de Blue Lagoon. En zie je dat de auto’s bij de dealer om de hoek niet of nauwelijks van hun plaats zijn gekomen, zit op het terras in Victoria steeds hetzelfde stel op steeds dezelfde plek en staan in Xewkija de potten verf bij de villa in aanbouw nog altijd in dezelfde rangorde op de buitentrap. De tijd op Gozo staat zeker niet stil, maar er lijken op dit lustoord in de schaduw van Malta wel meer minuten in een uur te zitten. Hoe verrukkelijk is dat…