Formidabel Formentera
Als de wind verkeerd staat, is het geluid van het uitgaansgeweld op Ibiza er bijna te horen. Maar wie voor Formentera kiest, laat al dat partyen graag voor wat het is. Sterker nog: op dit kleine Spaanse eiland, nauwelijks anderhalf keer groter dan ons Ameland, lijkt iedereen het juist even héél anders aan te willen pakken.
Vanuit Nederland is de reis naar deze vrijgevochten vlek in de Middellandse Zee afwisselend en zeker niet uitputtend. ’s Morgens kort na zeven met Transavia opgestegen in Rotterdam en nu, rond het middaguur, stuur ik de huurauto al in de richting van mijn accommodatie op Formentera, het pronkstuk van de Balearen. In de tussentijd nog even een uurtje Ibiza gedaan, onder meer om met de bus van de luchthaven naar de haven te komen, en met de ferry van Transmapi een korte, kalme overtocht te maken over een doorzichtige zee. In vijf uur van de Maasstad naar de Malediven, zoiets.
Terugkeer na 25 jaar
Op de veerboot wordt deze zomerdag behoorlijk wat Nederlands gesproken, evenals Frans, Italiaans en uiteraard Spaans. Niet iedereen reist met bagage, want Formentera is bij Ibiza-gangers heel geliefd als dagtrip, als rustpunt in dagen vol uitgaansgedoe. Voor anderen is het een echte vakantiebestemming, zoals voor mij. De reis heeft een nostalgisch tintje, want in de jaren ‘90 van de vorige eeuw heb ik het eiland voor het laatst bezocht. Eerlijk gezegd ben ik best een beetje gespannen en onzeker. Is de sfeer er nog altijd relaxed, zijn de stranden nog zo adembenemend mooi of heeft het internationale massatoerisme ook deze plek voorgoed naar de verdommenis geholpen, om het maar eens rechtdoorzee te zeggen?
De eerste aanblik doet het ergste vermoeden. In La Savina, waar elke reiziger voet aan wal zet aangezien dit eilandje geen vliegveld kent, is het een gekrioel van jewelste. Iedereen is op zoek naar mobiliteit, in de vorm van een fiets, scooter, auto of anderszins. Vergeleken met 25 jaar geleden is in de havenplaats alles groter geworden: indrukwekkende vrachtschepen kunnen er nu moeiteloos manoeuvreren, de handelsgebouwen zijn uitgebreid, er zijn meer ligplaatsen voor passanten.
Een tweede constatering is een prettige: die economische vooruitgang heeft niet tot Benidormse toestanden geleid. Met succes houdt de eilandregering al 35 jaar vast aan het beleid om echte hoogbouw tegen te gaan, met een accommodatie van vier verdiepingen ben je hier al echt spekkoper. Het strikte verbod op vrij kamperen geldt overigens nog steeds, zie ik op het oude bord bij de haven, en tot op heden is er op Formentera geen ruimte voor de bekende fastfoodketens. Om je karakter te behouden, moet je karakter tonen, concludeert een visser, met wie ik een paar dagen later een toer rond het hele eiland maak.
De meeste vernieuwingen, want het leven staat ook hier natuurlijk niet echt stil, zijn duurzaam van aard. Elektrische auto’s, ook huurexemplaren van toeristen, kunnen bijvoorbeeld op alle 12 plekken op het eiland gratis worden opgeladen. Nog omvangrijker is het project Save Posidonia om de 7650 hectare (!) aan velden van de Posidonia oceanica rond het eiland in stand te houden. De sliertige planten op de zeebodem zorgen onder meer voor zuurstofrijk én kristalhelder water, belangrijke elementen voor een zonbestemming als deze. En dan wil je uiteraard niet dat wild ankerende jachten deze rijkdom vernielen, vandaar dat er inmiddels strenge regels voor bootbezitters gelden.
Hernieuwde ontdekkingen
Met een wegennet waarvan de langste route 19 kilometer is, kunnen in een weekje gemakkelijk alle hoeken en gaten worden bereikt. Met de auto, zoals deze keer, of met de fiets, zoals een kwart eeuw geleden; het maakt eigenlijk alleen in tijd uit. Mijn hernieuwde ontdekkingsreis begin ik in Es Pujols. Al snel wordt duidelijk dat de belangrijkste uitgaansplaats zich nog altijd staande weet te houden als klein Ibiza. Mensen met een minderwaardigheidscomplex kunnen er ’s avonds na negenen maar beter niet over straat gaan, want jong, mooi, strak en uitdagend zijn de publieke kernwaarden, vooral onder de vele Italianen. Die hebben Formentera al tientallen jaren geleden ontdekt. Maar ook uit andere Europese landen is de belangstelling stevig toegenomen, vertelt Carlos Bernús Blanch, manager van de lokale tourist board. Op hoogtijdagen moeten de ongeveer 11.000 inwoners inmiddels zo’n 40.000 toeristen naast zich dulden.
Zoals op de meeste zonbestemmingen is die groep toeristen overdag vooral op de stranden en bij bezienswaardigheden te vinden, om ’s avonds eens lekker uit te bollen op terrassen of in clubs. Ik zie ze selfies maken bij de fotogenieke zoutvlakten en bij de vuurtorens op Cap de Barbaria en La Mola, genieten van zeevruchten in restaurant Pascual in het havenplaatsje Es Caló de Sant Agustí, zoeken naar souvenirs op de hippiemarkt van Sant Ferran en cocktails drinken bij Fonda Platé in de 'hoofdstad' Sant Francesc Javier. Verder kom ik ze vooral tegen op de superstranden van Cala Saona, Illetes, Llevant, Sa Roqueta, Es Arenals en Migjorn.
Deze uitgestrekte zandstroken worden afgewisseld met intiemere baaien en baaitjes, veelal omgeven door grillige rotsen, die uitnodigen om badkleding achterwege te laten. Op dit gebied heeft Formentera een heuse traditie hoog te houden. Al sinds vele decennia is naakt op stranden gemeengoed, zelfs in de buurt van dorpen en restaurants. Naast mij gaat bijvoorbeeld ook een echtpaar bloot op een authentieke boothelling voor een cafetaria, maar niemand die zich echt om ons druk maakt.
Inspannende activiteiten
Het zal geen verrassing zijn dat op een plek als deze watersporten bovenaan de lijst van sportieve activiteiten staan. Duiken, snorkelen en surfen kon er al langer, maar ook peddelsurfen (oftewel suppen of stand-up paddling) en zee-kajakken behoort inmiddels tot de mogelijkheden. Dat laatste is, zeker bij een stevige aflandige wind, een behoorlijk pittige bezigheid, zo leert mijn ontgroening bij Wet4Fun in Es Pujols.
Het overwegend vlakke, beboste landschap, met alleen in het oosten een plateau van importantie, leent zich echter perfect voor een andere activiteit: lopen. Het wandelnetwerk Rutas Verdes is het jongste onderdeel van het groene denken op Formentera. Aloude wandelingen zijn recentelijk met elkaar verbonden, waardoor kriskras over het eiland 32 routes zijn ontstaan.
Mijn uitdaging is nummer 25, die vanuit Es Caló naar de hoogvlakte van La Mola gaat. Bovenop maak ik een wijde boog langs landerijen en molens om terug te keren naar strandniveau. Bij de start om acht uur ’s morgens is het al 26 graden. Na vier uur gestaag stappen, ben ik eerlijk gezegd blij met het zien van de kleine supermarkt… De hele trip is mooi, al is de beklimming me het meest bijgebleven. Die loopt over El Camí de sa Pujada, een pad van grote keien dat sinds eeuwen een verbinding vormt tussen het laaggelegen Es Caló en het hooggelegen La Mola. De panorama’s onderweg zijn in één woord overweldigend.
Tegenstellingen
Als beloning trakteer ik me ’s avonds in de Blue Bar, dé hotspot in de duinen van Migjorn, op een goddelijke calamares a la plancha en enkele glaasjes vino blanco. Het is per slot van rekening mijn laatste avond op het eiland en het wordt zachtjesaan tijd voor wat conclusies. Formentera lijkt meer en meer een eiland te worden van tegenstellingen, van extremiteiten. Nieuwe rijkdom heeft onlangs de eerste inwoner gebracht tot de aanschaf van een Ferrari, waar anderen zich juist hip en duurzaam verplaatsen in elektrische Citroën Mehari’s. En juist tijdens mijn verblijf ankert de Russische miljardair Andrey Melnichenko met zijn A - het grootste zeiljacht ter wereld, bouwkosten 400 miljoen dollar - naast vissersboten waarvan de eigenaren het onderhoud nauwelijks kunnen betalen. Nog eentje tot slot? In El Pilar de la Mola liggen de sieraden van Enric Majoral, die per stuk tot tegen de 10.000 euro doen, op een steenworp afstand van het souvenirachtige ambachtswerk van straatverkopers.
Maar mijn mooiste conclusie is dat dat helemaal niet erg is. Formentera is nog steeds een plek waar iedereen even kan ontsnappen aan het alledaagse; menigeen laat er zien dat er wel degelijk een bohémien in hem of haar schuilt. Jong en oud loopt rond in hipkleurige broeken met laaghangende kruizen en weinig verhullende hempjes, veelal met een trendy rieten tas om de schouders. Menig vrouw gaat tijdelijk bh-loos door het zonnige leven, menig man verhult de terugtrekkende haargrens stoer doch onwennig met een bandana. En dan te bedenken dat ook zij straks weer in hun vertrouwde werkomgeving moeten opdraven, in gepaste kledij...
Uiteraard geldt dat niet voor iedereen. Het magnetisme is soms zo groot, dat van een terugkeer naar de ‘gewone wereld’ geen sprake meer kan zijn. Neem Rico Hartmann. De 32-jarige Duitser stond als jonge tiener borden te wassen in de strandtent van zijn ouders, nu is hij mede-eigenaar van dezelfde Blue Bar. Zijn trendy onderneming, waar hij wekelijks met zijn band een live optreden verzorgt, is negen maanden per jaar open. ,,Meer willen we niet. Het glas is dan gewoon vol... Alles wat erbij komt, gaat erover..." Zijn landgenoot Ekkehard Hoffmann (64) is helemaal niet meer van het eiland weg te slaan. Die heeft in Sant Ferran nu 25 jaar een gitaarwerkplaats, waar je als volstrekte onbenul binnen zes weken met een zelfgebouwd elektrisch instrument naar buiten loopt. ,,In ’89 en ’90 heb ik twee cursussen gedaan, een jaar later ben ik als leraar teruggekomen. Inmiddels heb ik 1000 tot 1200 cursisten gehad, tot uit Amerika toe. Neen, nog maar weinig Nederlanders, maar ze zijn van harte welkom", stelt de eigenaar van Formentera Guitars met een knipoog.
Met het plan volgend jaar 2400 euro te investeren om bij Ekkehard mijn eigen elektrische gitaar te bouwen, stap ik de volgende ochtend goedgehumeurd op de ferry naar Ibiza. Formentera was toen formidabel, en is dat vandaag de dag nog altijd.