En route op de Schiedamse molenroute

Madeleine van de Wouw - 08 december 2017 - Cultuur en steden trips

Bij 'molenroute' denken de meeste mensen direct aan de molens van Kinderdijk. Maar ga ook eens naar Schiedam om een aantal fraaie exemplaren te zien. Sterker nog, de Schiedamse molens zijn de hoogste klassieke windmolens ter wereld. Ooit stonden er twintig in Schiedam, nu heeft het centrum van de stad er nog zes. Maar hoe zorg je er nu voor dat mensen ook de Schiedamse molens komen bezichtigen?

Daar heeft Hugo Boogaard, directeur van Stichting Schiedamse Molens, het antwoord op: "Dat doen we door het promoten van de Schiedamse molenroute langs de vijf graanmolens, de oude Babbersmolen, die net buiten het centrum staat en de nieuwe De Nolet." Anders dan de Kinderdijkse molens, die ingezet worden om de waterhuishouding op orde te houden, zijn vier van de zes nog bestaande molens in Schiedam bedoeld voor het malen van graan.

De molenroute is in 2017 geïntroduceerd en ik ga mee om de route uit te testen. We beginnen in molen De Kameel, een bijzonder exemplaar omdat deze als enige molen in Schiedam een 'grot' heeft. Vanaf het water konden de schuiten zo de molen binnenvaren en hun lading lossen en/of laden. Echt succesvol was het waarschijnlijk niet, zo is het vermoeden van Boogaard, omdat de andere molens in Schiedam zo'n grot niet hebben. Bij de andere molens reden combinaties van paard en wagen door de brede deuren naar binnen en weer naar buiten.

Zakkendragershuisje

De route loopt niet alleen langs de molens, maar ook langs het Schiedamse zakkendragershuisje dat, net als andere zakkendragershuisjes, een klokkentoren heeft. Daarvoor was een reden. Wanneer er werk te vergeven was werd de bel geluid. Alle mannen verzamelden zich dan in het zakkendragershuisje. Vaak waren er veel te veel mannen en moest er worden gedobbeld om te bepalen wie mocht werken. Oudere en zieke mannen waren niet sterk genoeg om de zware zakken te dragen en konden zich nog verdienstelijk maken met het wassen van de graanzakken. Dat was een oneervol baantje, getuige ook de oneerbiedige term ‘zakkenwasser’ die werd gebezigd voor de mannen die dit klusje moesten klaren.

Molenwerkplaats

De molens moeten natuurlijk ook onderhouden worden. Dat gebeurt in en vanuit de molenwerkplaats in het centrum van Schiedam. Niet alleen de Schiedamse molens worden vanuit hier gerepareerd of gerenoveerd, ook andere molens in Zuid-Holland en Zeeland maken van de diensten van de molenwerkplaats gebruik. De Stichting Restauratie Werkplaats Schiedam is opgericht in 1989 toen brandersmolen De Palmboom moest worden herbouwd.

Is de route leuk?

Meer informatieborden bij de molens zelf zou zeker nog iets toevoegen omdat niet alle molens voor publiek open zijn.

Tips:

• Elke molen heeft een eigen naam en gevelsteen. Zoek er maar eens naar.
• Loop de molenroute op zaterdag wanneer winkels geopend zijn.
• De route is te verkijgen bij De Schiedamse Molens.

De Schiedamse molens in het kort

Van de 20 Schiedamse stenen stellingbrandersmolens die het gemout graan voor de jeneverindustrie maalden zijn er nog zes over. Bij de Stichting Schiedamse Molens werken zo’n 70 vrijwilligers. Er is nog steeds een opleiding tot molenaar om molen en vakmensen te kunnen behouden.

De Schiedamse molens zijn ook Rijksmonumenten, het vak van molenaar is immaterieel erfgoed.  

De Drie Koornbloemen, gebouwd in 1770
Dit is de oudste nog bestaande molen in Schiedam en de enige molen met een molenaarshuis. De molen werd in het begin van de 19de eeuw gebruikt voor het zagen van mahoniehout. Daarna als pelmolen voor rijst. Bij het opheffen van de maalbelasting in 1857 krijgt de molen haar oude functie als maalmolen voor graan terug. De molen is gerestaureerd en draait nog steeds.

De Walvisch, gebouwd in 1794
De molen dankt zijn naam aan de walvisvaart in Groenland die een bloeiperiode kende in de 18de eeuw. De Walvisch maalde graan voor jenever. De steenlegger was A. Nolet, nog steeds een bekend jenevermerk. Ook deze molen heeft heel wat verbouwingen en aanpassingen op naam staan. Na een brand en restauratieperiode van 3 jaar kon de molen in 1999 weer draaien en in 2002 weer malen. Vanwege een verbouwing is de molenwinkel, die in De Walvisch,zit, verplaatst naar een tijdelijke locatie.

De Palmboom, gebouwd in 1781
De molen brandde af in 1899. De stomp bleef staan. Pas in de jaren 1991-1993 werd de molen herbouwd en heet nu De Nieuwe Palmboom. Met meer dan 30 meter hoogte is dit een van de grootste ter wereld. De molen maalt graan en mout voor plaatselijke bakkers en destilleerderijen en huisvest het museum. Thema's van de tentoonstelling zijn boer, molenaar, bakker en branderijen. Je leert er alles over de molenhistorie van Schiedam. Leuk: op zondag is de molenaar aanwezig.

De Vrijheid, gebouwd in 1785 en gerestaureerd van 1972 tot 1974
Ook deze molen is een van de grootste ter wereld. Dagelijks maalt de molen voor bakkerijen en de jeneverstokerijen. Het meest bijzondere aan deze molen zijn de oorspronkelijke onderdelen, zoals de gietijzeren bovenas uit 1838, die de oudste in zijn soort in Nederland is.

De Noord, gebouwd in 1803
De stenen vervanging voor de houten De Noort Mole die in 1707 wordt gebouwd blijkt te klein te zijn en te weinig wind te vangen op de locatie waar ze staat. Daarom wordt de molen in 1803 afgebroken en dichter aan de waterkant weer opgebouwd. Met 33,3 meter hoogte is ook De Noord een van de hoogste ter wereld. In de molen is restaurant De Noormolen gevestigd. Naar verluidt eet Mark Rutte hier nog wel eens een hapje, al dan niet in gezelschap van internationale politici zoals Angela Merkel.

De Kameel (1715-1868, 2011)
Molen De Kameel is na jaren van herbouw in 2011 officieel weer in gebruik genomen. Molen De Kameel stond tussen 1715 en 1868 vlakbij het Doeleplein en maakte deel uit van zo’n twintig stellingmolens die graan maalden voor de Schiedamse jeneverindustrie. De Kameel is 30,5 meter hoog.

Maak er gelijk een weekend Rotterdam/Schiedam van en boek een hotel. Kijk en vergelijk op Reischecker

Buitenbeentjes

Babbersmolen
De huidige Babbersmolen werd gebouwd in 1710 als vervanger van een houten poldermolen. De molen, voor zover bekend nu de oudste nog bestaande stenen poldermolen, had als doel het bemalen van de Babberspolder. In de 20ste eeuw raakte de molen in verval maar is inmiddels weer gerestaureerd tot maalvaardige poldermolen.

De Nolet
Deze molen is gebouwd in 2006 met als opdrachtgever Nolet Distillery, sinds 1691 in Schiedam. De molen produceert energie en is met 43 meter de grootste molen ter wereld. De Nolet verenigt het oude en het nieuwe: aan de buitenkant lijkt het op de bestaande stellingmolens, aan de binnenkant bevindt zich een volautomatische turbine. Ook is er een vergaderruimte en bioscoopzaal in ondergebracht.